Araştırma Makalesi
Yıl 2018,
Cilt: 3 Sayı: 5, 186 - 218, 15.01.2018
Öz
Giriş: Bir kültür üretimi ve ideolojik yeniden üretim alanı olarak sinemanın endüstrileşmesi filmsel üretim, dağıtım ve tüketim süreçlerinin karmaşık ve girift ilişkilerini ortaya koymayı gerektirmektedir. Bu, çalışma, Türkiye sinema endüstrisinin ekonomi politiğini tartışmaya açarak sinema endüstrisindeki tekelleşme eğilimlerini üretim, dağıtım ve tüketim bağlamında sorunsallaştırmaktadır. Bu amaçla, 2016 yılında üretilmiş olan film içeriklerine kısaca değinilmiş; bu filmlerin dağıtım ve tüketim süreçlerine ilişkin veriler, çalışmada ele alınan kuramsal çerçeve ışığında irdelenmiştir.
Gereç ve Yöntemler: Çalışmada nitel çözümleme yöntemi çerçevesinde doküman analizi tekniğinden yararlanılmıştır.
Sonuç: Çalışmada elde edilen bulgular, 2005-2016 yılları arasında yılın en çok izlenen filmlerin yerli yapımlar olmasına rağmen, söz konusu filmlerin tektipleşmiş, popüler/tecimsel sinema örnekleri olduğunu; dolayısıyla içeriğin endüstrileştiğini göstermektedir. Bununla birlikte Hollywood sinemasının, yıllık üretilen film sayısı bakımından niceliksel üstünlüğünü korumakta olduğu saptanmıştır. Sinema endüstrisinin özellikle dağıtım ve gösterim süreçlerinde, belirli şirketlerin tekelleşme eğilimi gösterdiği yorumunu yapmak mümkündür.
Tartışma:
Anahtar Kelimeler
Eleştirel ekonomi politik sinema endüstrisi üretim dağıtım tüketim
Kaynakça
- Adaklı, G. (2006). Türkiye’de Medya Endüstrisi: Neoliberalizm Çağında Mülkiyet ve Kontrol İlişkileri. Ankara: Ütopya Yayınevi.
- Albarran, A. B. (1996). Media Economics: Understanding Markets, Industries and Concepts. Ames: Iowa State University Press.
- Amin, S. (2000). Değişim Halindeki Dünya Sistemi. Çev. Fikret Başkaya. Anakara: Cantekin.
- Arslan, E. (2010). “Sinemada Dağıtım: Tanıtım ve Promosyon Çalışmaları Çerçevesinde Dağıtım Sürecinin Türk Sineması Örneğinde İncelenmesi”. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Atam, Z. (2010). “Yeni Sinemanın” Dört Kurucu Yönetmeni: Yeşim Ustaoğlu, Zeki Demirkubuz, Derviş Zaim, Nuri Bilge Ceylan. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
- Barker, C. (1999). Television, Globalization and Cultural Identities. Philedelphia: Open University Press.
- Box Office Türkiye, (2016). “TME Film, Dağıtım Ağına Gürcistan ve Azerbaycan’ı da ekledi”. https://boxofficeturkiye.com/haber/tme-film-dagitim-agina-gurcistan-ve-azerbaycan-i-da-ekledi--207 (Erişim tarihi: 30.10.2017).
- Curran, J. (1997). “Medya ve Demokrasi: Yeniden Değer Biçme”, İçinde Medya, Kültür, Siyaset. Der. Süleyman İrvan. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları: 139-197.
- Çelenk, S. (2008). “Tartışma Sürüyor”. İçinde İletişim Çalışmalarında Kırılmalar ve Uzlaşmalar. Der. Sevilay Çelenk. Ankara: De Ki Basım Yayım Ltd. Şti: 7-18.
- Demers, D. (1999). Global Media Menace or Mesiah? New Jersey: Hampton Press.
- Eaton, J. (1996). Ekonomi Politik: Bir Marksist Elkitabı. Çev. Şiar Yalçın. Ankara: Bilim ve Sosyalizm Yayınları.
- Ekman, M. (2014). “Birikimi Anlamak: Marx’ın İlkel Birikim Kuramı’nın Medya ve İletişim Çalışmaları Açısından Önemi”. Çev. Zafer Kıyan ve Hakan Yüksel. İçinde Marx Geri Döndü Medya Meta ve Sermaye Birikimi. Der. Vincent Mosco - Christian Fuchs. Türkçe Yayının Derleyeni: Funda Başaran. Ankara: Notabene Yayınları: 83-118.
- Erkılıç, H. (2012). “Türkiye’de Sinema Salonlarının Dijital Dönüşümü”. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication – TOJDAC, 2(2), s. 94-99.
- Erus, Z. Ç. (2007). “Film Endüstrisi ve Dağıtım: 1990 Sonrası Türk Sinemasında Dağıtım Sektörü”. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 4(4) s. 5-16.
- Fisher, E. (2014). “Daha Az Yabancılaşma Nasıl Daha Fazla Sömürü Yaratır? Sosyal Paylaşım Sitelerinde İzleyici Emeği”. Çev. Gökçe Baydar. İçinde Marx Geri Döndü Medya Meta ve Sermaye Birikimi. Der. Vincent Mosco - Christian Fuchs. Türkçe Yayının Derleyeni: Funda Başaran. Ankara: Notabene Yayınları: 119-150.
- Fung, A. Y. H. (2006). Medya Ekonomisinin Politikası ve Medya Politikasının Ekonomisi. İçinde Kitle İletişiminin Ekonomi Politiği. Çev. ve Der. Levent Yaylagül. Ankara: Dalbaz Yayıncılık: 31-60.
- Golding, P. and Murdock, G. (1997a). “Contribution to a Political Economy of Mass Communication”. The Political Economy of the Media I. Peter Golding and Graham Murdock (Edts.) in. Cheltenham and Brookfield: Edward Elgar Publishing: 51-87.
- Golding, P. and Murdock, G. (1997b). “For a Political Economy of Mass Communications”. The Political Economy of the Media I. Peter Golding and Graham Murdock (Edts.) in. Cheltenham and Brookfield: Edward Elgar Publishing: 3-32.
- Golding, P. ve Murdock, G. (2002). “Kültür, İletişim ve Ekonomi Politik”. İçinde Medya, Kültür, Siyaset. (2. Baskı). Der. Süleyman İrvan. Çev. D. Beybin Kejanlıoğlu. Ankara: Alp Yayınevi: 59-97.
- Guback, T. and Varis, T. (1982). Transnational Communication and Cultural Industries. No: 92. Paris: UNESCO.
- Harvey, D. (2010). Marx’ın Kapital’i için Kılavuz. Çev. B. O. Doğan. İstanbul: Metis Yayınları.
- Lefebvre, H. (1990). Marksizm. Çev. Vedat Günyol. İstanbul: Alan Yayınları.
- Marx, K. (2008). Grundrisse: Ekonomi Politiğin Eleştirisi İçin Ön Çalışma, Çev. Sevan Nişanyan. İstanbul: Birikim Yayınları.
- Mattelart, A. ve Mattelart, M. (1998). İletişim Kuramları Tarihi. Çev. Merih Zıllıoğlu. İstanbul: İletişim Yayınları.
- McChesney, R. W. (1999). Rich Media, Poor Democracy Communication Politics in Dubious Times. Urbana and Chicago: University of Illionis Press.
- McChesney, R. W. (2000). “The Global Media Giants”. Critical Studies in Media Commercialism. (Edt.) Robin Anderson and Lance Strate in. New York: Oxford University Press.
- Mosco, V. (1996). The Political Economy of Communication: Rethinking and Renewal. London: Sage Publications.
- MPAA, (2017). “Theatrical Market Statistic, 2016”. https://www.mpaa.org/wp-content/uploads/2017/03/MPAA-Theatrical-Market-Statistics-2016_Final.pdf (Erişim tarihi: 30.10.2017).
- O’Sullivan, T., Dutton, B. and Rayner, P. (1998). Studying the Media An Introduction. London: Arnold.
- Ottone, G. (2017). New Cinema in Turkey: Filmmakers and Identities Between Urban and Rural Space. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing.
- Özen, E., ve Çelenk, S. (2006). “Sinema Endüstrisinin Ekonomik Yöndeşme Eğilimleri: Hollywood Örneği”. İletişim: Araştırmaları Dergisi, 4(1), s. 47-96.
- Potter, W. J. (1998). Media Literacy, Thousand Oaks. London: Sage Publications.
- Prodnik, J. (2014). “Sürüp Giden Metalaştırma Süreçleri Üzerine Bir Not: İzleyici Metasından Toplumsal Fabrikaya”. Çev. Zafer Kıyan. İçinde Marx Geri Döndü Medya Meta ve Sermaye Birikimi. Der. Vincent Mosco - Christian Fuchs. Türkçe Yayının Derleyeni: Funda Başaran. Ankara: Notabene Yayınları: 301-366.
- Tomur, K., Kol, İ. ve Bilaçlı, C. (2016). “Sinema Hizmetleri Sektör Raporu”. Rekabet Kurumu Hizmet Raporları.Ankara. http://www.rekabet.gov.tr/Dosya/sektor-raporlari/11-sinema-hizmetleri-se (Erişim tarihi: 05.10.2017).
- TÜİK (2017). “Sinema ve Tiyatro İstatistikleri, 2016”. Haber Bülteni. www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=24672 (Erişim Tarihi: 01.11.2017)
- Uğur Tanrıöver, H. (2010). Türkiye’de Film Endüstrisinin Konumu ve Hedefler. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları.
- Webster, F. (1995). Theories of Information Society. London and New York: Oxford University Press.
- Wilson, S. Le Roy (1992). Mass Media/Mass Culture An Introduction. New York: McGraw-Hill.
- Wittel, A. (2014). “Sayısal Marx: Dağıtık Medyanın Ekonomi Politiğine Doğru”. Çev. Özgün Dinçer. İçinde Marx Geri Döndü. Medya, Meta ve Sermaye Birikimi. Der.
- Vincent Mosco - Christian Fuchs. Türkçe Yayının Derleyeni: Funda Başaran. Ankara: Nota Bene Yayınları: 389-433.
- Yavuz, D. (2015). “2014 Yılı Vizyon Raporları”. https://sadibey.com/dosyalar/Gerekli_Seyler/2015_Vizyon_Raporu_03.pdf (Erişim tarihi: 13.10.2017).
- Yaylagül, L. (2009). “Sinemanın Ekonomi Politiği”, İçinde Sermayenin Medyası Medyanın Sermayesi. Ekonomi Politik Yaklaşımlar. Der. Selda Bulut. Ankara: Ütopya Yayınevi: 149-185.
- Yaylagül, L. (2013). Kitle İletişim Kuramları Egemen ve Eleştirel Yaklaşımlar. Ankara: Dipnot Yayınları.
- Zagolov, N. A. vd. (1976). Ekonomi Politiğin Temelleri. Çev. Bilge Dicleli. İstanbul: May Yayınları.
- ………… (2016). “Bakanlık Destekli Filmlerde Gişe Üst Sıralarda”. Haber Arşivi, Aralık. http://basin.kulturturizm.gov.tr/TR,170500/bakanlik-destekli-filmler-giselerde-ust-siralarda.html (Erişim tarihi: 13.10.2017).
- ………… (2016). “Güney Koreli CJ CGV, Mars Cinema’yı 800 milyon dolara aldı” http://www.hurriyet.com.tr/guney-koreli-cj-cgv-mars-cinemayi-800-milyon-dolara-aldi-40081235 (Erişim tarihi: 01.11.2017).
- …………“Sinema Sektörüne Sağlanan Destekler”. http://sinema.kulturturizm.gov.tr/TR,144743/sinema-sektorune-destekler.html (Erişim tarihi: 13.10.2017).
- ………… “Marvel Studios”. http://disney.wikia.com/wiki/Marvel_Studios (Erişim tarihi: 30.10.2017)
- ………… “Company Overviev”. https://www.warnerbros.com/studio/about/company-overview (Erişim tarihi: 30.10.2017)
- ………… https://www.cinemaximum.com.tr/hakkimizda (Erişim tarihi: 01.11.2017).
Yıl 2018,
Cilt: 3 Sayı: 5, 186 - 218, 15.01.2018
Öz
Industrialization of cinema as a field of cultural production and ideological reproduction necessitates revealing complicated and intricate relations of processes of movie production, distribution and consumption. This study problematizes tendencies of monopolization in cinema industry in the context of production, distribution and consumption, opening up a discussion on the political economy of Turkish cinema industry. For this purpose, contents of movies are briefly mentioned, and the data related to the production, distribution and consumption processes of these movies produced in 2016 are examined in the light of the theoretical framework of the study. In the study, document analysis technique is utilized in the context of qualitative analysis method. The findings show that despite the fact that the most watched films of the year are local productions from 2005 to 2016, the movies are standardized popular/ commercial films, which thus stands for the industrialization of the content. Especially in the distribution and screening process, it is possible to make a comment that certain companies tend to monopolize in Turkish cinema industry.
Kaynakça
- Adaklı, G. (2006). Türkiye’de Medya Endüstrisi: Neoliberalizm Çağında Mülkiyet ve Kontrol İlişkileri. Ankara: Ütopya Yayınevi.
- Albarran, A. B. (1996). Media Economics: Understanding Markets, Industries and Concepts. Ames: Iowa State University Press.
- Amin, S. (2000). Değişim Halindeki Dünya Sistemi. Çev. Fikret Başkaya. Anakara: Cantekin.
- Arslan, E. (2010). “Sinemada Dağıtım: Tanıtım ve Promosyon Çalışmaları Çerçevesinde Dağıtım Sürecinin Türk Sineması Örneğinde İncelenmesi”. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Atam, Z. (2010). “Yeni Sinemanın” Dört Kurucu Yönetmeni: Yeşim Ustaoğlu, Zeki Demirkubuz, Derviş Zaim, Nuri Bilge Ceylan. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
- Barker, C. (1999). Television, Globalization and Cultural Identities. Philedelphia: Open University Press.
- Box Office Türkiye, (2016). “TME Film, Dağıtım Ağına Gürcistan ve Azerbaycan’ı da ekledi”. https://boxofficeturkiye.com/haber/tme-film-dagitim-agina-gurcistan-ve-azerbaycan-i-da-ekledi--207 (Erişim tarihi: 30.10.2017).
- Curran, J. (1997). “Medya ve Demokrasi: Yeniden Değer Biçme”, İçinde Medya, Kültür, Siyaset. Der. Süleyman İrvan. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları: 139-197.
- Çelenk, S. (2008). “Tartışma Sürüyor”. İçinde İletişim Çalışmalarında Kırılmalar ve Uzlaşmalar. Der. Sevilay Çelenk. Ankara: De Ki Basım Yayım Ltd. Şti: 7-18.
- Demers, D. (1999). Global Media Menace or Mesiah? New Jersey: Hampton Press.
- Eaton, J. (1996). Ekonomi Politik: Bir Marksist Elkitabı. Çev. Şiar Yalçın. Ankara: Bilim ve Sosyalizm Yayınları.
- Ekman, M. (2014). “Birikimi Anlamak: Marx’ın İlkel Birikim Kuramı’nın Medya ve İletişim Çalışmaları Açısından Önemi”. Çev. Zafer Kıyan ve Hakan Yüksel. İçinde Marx Geri Döndü Medya Meta ve Sermaye Birikimi. Der. Vincent Mosco - Christian Fuchs. Türkçe Yayının Derleyeni: Funda Başaran. Ankara: Notabene Yayınları: 83-118.
- Erkılıç, H. (2012). “Türkiye’de Sinema Salonlarının Dijital Dönüşümü”. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication – TOJDAC, 2(2), s. 94-99.
- Erus, Z. Ç. (2007). “Film Endüstrisi ve Dağıtım: 1990 Sonrası Türk Sinemasında Dağıtım Sektörü”. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 4(4) s. 5-16.
- Fisher, E. (2014). “Daha Az Yabancılaşma Nasıl Daha Fazla Sömürü Yaratır? Sosyal Paylaşım Sitelerinde İzleyici Emeği”. Çev. Gökçe Baydar. İçinde Marx Geri Döndü Medya Meta ve Sermaye Birikimi. Der. Vincent Mosco - Christian Fuchs. Türkçe Yayının Derleyeni: Funda Başaran. Ankara: Notabene Yayınları: 119-150.
- Fung, A. Y. H. (2006). Medya Ekonomisinin Politikası ve Medya Politikasının Ekonomisi. İçinde Kitle İletişiminin Ekonomi Politiği. Çev. ve Der. Levent Yaylagül. Ankara: Dalbaz Yayıncılık: 31-60.
- Golding, P. and Murdock, G. (1997a). “Contribution to a Political Economy of Mass Communication”. The Political Economy of the Media I. Peter Golding and Graham Murdock (Edts.) in. Cheltenham and Brookfield: Edward Elgar Publishing: 51-87.
- Golding, P. and Murdock, G. (1997b). “For a Political Economy of Mass Communications”. The Political Economy of the Media I. Peter Golding and Graham Murdock (Edts.) in. Cheltenham and Brookfield: Edward Elgar Publishing: 3-32.
- Golding, P. ve Murdock, G. (2002). “Kültür, İletişim ve Ekonomi Politik”. İçinde Medya, Kültür, Siyaset. (2. Baskı). Der. Süleyman İrvan. Çev. D. Beybin Kejanlıoğlu. Ankara: Alp Yayınevi: 59-97.
- Guback, T. and Varis, T. (1982). Transnational Communication and Cultural Industries. No: 92. Paris: UNESCO.
- Harvey, D. (2010). Marx’ın Kapital’i için Kılavuz. Çev. B. O. Doğan. İstanbul: Metis Yayınları.
- Lefebvre, H. (1990). Marksizm. Çev. Vedat Günyol. İstanbul: Alan Yayınları.
- Marx, K. (2008). Grundrisse: Ekonomi Politiğin Eleştirisi İçin Ön Çalışma, Çev. Sevan Nişanyan. İstanbul: Birikim Yayınları.
- Mattelart, A. ve Mattelart, M. (1998). İletişim Kuramları Tarihi. Çev. Merih Zıllıoğlu. İstanbul: İletişim Yayınları.
- McChesney, R. W. (1999). Rich Media, Poor Democracy Communication Politics in Dubious Times. Urbana and Chicago: University of Illionis Press.
- McChesney, R. W. (2000). “The Global Media Giants”. Critical Studies in Media Commercialism. (Edt.) Robin Anderson and Lance Strate in. New York: Oxford University Press.
- Mosco, V. (1996). The Political Economy of Communication: Rethinking and Renewal. London: Sage Publications.
- MPAA, (2017). “Theatrical Market Statistic, 2016”. https://www.mpaa.org/wp-content/uploads/2017/03/MPAA-Theatrical-Market-Statistics-2016_Final.pdf (Erişim tarihi: 30.10.2017).
- O’Sullivan, T., Dutton, B. and Rayner, P. (1998). Studying the Media An Introduction. London: Arnold.
- Ottone, G. (2017). New Cinema in Turkey: Filmmakers and Identities Between Urban and Rural Space. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing.
- Özen, E., ve Çelenk, S. (2006). “Sinema Endüstrisinin Ekonomik Yöndeşme Eğilimleri: Hollywood Örneği”. İletişim: Araştırmaları Dergisi, 4(1), s. 47-96.
- Potter, W. J. (1998). Media Literacy, Thousand Oaks. London: Sage Publications.
- Prodnik, J. (2014). “Sürüp Giden Metalaştırma Süreçleri Üzerine Bir Not: İzleyici Metasından Toplumsal Fabrikaya”. Çev. Zafer Kıyan. İçinde Marx Geri Döndü Medya Meta ve Sermaye Birikimi. Der. Vincent Mosco - Christian Fuchs. Türkçe Yayının Derleyeni: Funda Başaran. Ankara: Notabene Yayınları: 301-366.
- Tomur, K., Kol, İ. ve Bilaçlı, C. (2016). “Sinema Hizmetleri Sektör Raporu”. Rekabet Kurumu Hizmet Raporları.Ankara. http://www.rekabet.gov.tr/Dosya/sektor-raporlari/11-sinema-hizmetleri-se (Erişim tarihi: 05.10.2017).
- TÜİK (2017). “Sinema ve Tiyatro İstatistikleri, 2016”. Haber Bülteni. www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=24672 (Erişim Tarihi: 01.11.2017)
- Uğur Tanrıöver, H. (2010). Türkiye’de Film Endüstrisinin Konumu ve Hedefler. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları.
- Webster, F. (1995). Theories of Information Society. London and New York: Oxford University Press.
- Wilson, S. Le Roy (1992). Mass Media/Mass Culture An Introduction. New York: McGraw-Hill.
- Wittel, A. (2014). “Sayısal Marx: Dağıtık Medyanın Ekonomi Politiğine Doğru”. Çev. Özgün Dinçer. İçinde Marx Geri Döndü. Medya, Meta ve Sermaye Birikimi. Der.
- Vincent Mosco - Christian Fuchs. Türkçe Yayının Derleyeni: Funda Başaran. Ankara: Nota Bene Yayınları: 389-433.
- Yavuz, D. (2015). “2014 Yılı Vizyon Raporları”. https://sadibey.com/dosyalar/Gerekli_Seyler/2015_Vizyon_Raporu_03.pdf (Erişim tarihi: 13.10.2017).
- Yaylagül, L. (2009). “Sinemanın Ekonomi Politiği”, İçinde Sermayenin Medyası Medyanın Sermayesi. Ekonomi Politik Yaklaşımlar. Der. Selda Bulut. Ankara: Ütopya Yayınevi: 149-185.
- Yaylagül, L. (2013). Kitle İletişim Kuramları Egemen ve Eleştirel Yaklaşımlar. Ankara: Dipnot Yayınları.
- Zagolov, N. A. vd. (1976). Ekonomi Politiğin Temelleri. Çev. Bilge Dicleli. İstanbul: May Yayınları.
- ………… (2016). “Bakanlık Destekli Filmlerde Gişe Üst Sıralarda”. Haber Arşivi, Aralık. http://basin.kulturturizm.gov.tr/TR,170500/bakanlik-destekli-filmler-giselerde-ust-siralarda.html (Erişim tarihi: 13.10.2017).
- ………… (2016). “Güney Koreli CJ CGV, Mars Cinema’yı 800 milyon dolara aldı” http://www.hurriyet.com.tr/guney-koreli-cj-cgv-mars-cinemayi-800-milyon-dolara-aldi-40081235 (Erişim tarihi: 01.11.2017).
- …………“Sinema Sektörüne Sağlanan Destekler”. http://sinema.kulturturizm.gov.tr/TR,144743/sinema-sektorune-destekler.html (Erişim tarihi: 13.10.2017).
- ………… “Marvel Studios”. http://disney.wikia.com/wiki/Marvel_Studios (Erişim tarihi: 30.10.2017)
- ………… “Company Overviev”. https://www.warnerbros.com/studio/about/company-overview (Erişim tarihi: 30.10.2017)
- ………… https://www.cinemaximum.com.tr/hakkimizda (Erişim tarihi: 01.11.2017).
Toplam 50 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | İletişim ve Medya Çalışmaları |
| Bölüm | Makale |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Ocak 2018 |
| Gönderilme Tarihi | 21 Kasım 2017 |
| Kabul Tarihi | 21 Aralık 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 Cilt: 3 Sayı: 5 |
